گیاهان مفید برای دیابت

داروهای گیاهی قرن هاست که برای بیماری های مختلف استفاده می شود. در این مطلب به برخی از گیاهان دارویی که خواص ضد دیابت دارند و اثر بخشی و تداخلات آنها با داروهای دیابت می پردازیم.

عصاره برگ زیتون

برگ های زیتون (Olea europaea L.) از داروهای سنتی است که در کشورهای اروپایی و مدیترانه به طور گسترده ای مورد استفاده قرار می گیرد. آن را به شکل عصاره، چای گیاهی و پودر مورد استفاده قرار می دهند. برگ های زیتون حاوی ترکیبات فعال زیستی است که ممکن است دارای  اثرات آنتی اکسیدانی، ضد فشار خون، آنتی آترويژنیک، ضد التهابی، کاهش قند خون و ویژگی های کاهش دهنده کلسترول باشند. پلی فنولهای برگ زیتون، به ویژه آلفلوئید هیدروکسی تیروسیوکان اولوروپین و متابولیت اصلی آن، هیدروکسی تیرروسول، ترکیب اصلی محسوب میشوند.

تعدادی از آزمایشات در مدل های سلولی و حیوانی و آزمایشات بالینی اثر مثبت عصاره برگ زیتون را در دیابت نوع 2 نشان داده اند. یک آزمایش بالینی شامل 79 فرد مبتلا به دیابت نوع 2، کاهش قابل توجهی در میزان HbA1c در افرادی که عصاره برگ زیتون در طی 14 هفته  استفاده کرده بودند، نشان داد. در مقایسه با دارونما، درمان عصاره برگ زیتون نیز با کاهش معنی داری در میزان انسولین ناشتا همراه بود.

شنبلیله

شنبلیله معمولا به عنوان ادویه در جنوب آسیا استفاده می شود و به خاطر خواص کاهنده ی قند خون (هیپوگلیسمی) و کاهنده ی کلسترول(هیپوکلسترولمیک) آن شناخته می شود. در این گیاه ترکیباتی مانند ساپونین، پروتئین و پلی فنول وجود دارد. تداخلات شنبلیله با ضد دیابت های شناخته شده ( داروهای ضد دیابت)، در چندین مدل حیوانی دیابتی ( القا شده توسط شیمیایی )مورد ارزیابی قرار گرفته است. ترکیبی از شنبلیله (150 میلی گرم بر کیلوگرم) و متفورمین (100 میلی گرم بر کیلوگرم) باعث کاهش قابل توجهی در میزان قند خون (7/20٪) در دیابت نوع 2 شد. در یک مطالعه مشابه، پراکسیداسیون لیپید (LPO) توسط سولفات فروس، پراکسید هیدروژن و تتراکلرید کربن در کبد انجام شد. درمان ترکیبی با عصاره دانه شنبلیله و گلی بنکلامید، بازدارندگی بیشتر فعالیت های LPO کبدی و فعالیت آنتی اکسیدانی بیشتر در مقایسه با ترکیبات به تنهایی نشان داد، که فواید درمان ترکیبی برجسته تر است.

روغن کنجد

روغن کنجد از دانه های کنجد به دست می آید و به طور گسترده ای در آشپزی و به عنوان یک افزایش دهنده ی طعم استفاده می شود. این روغن شامل این اسیدهای چرب است: اسید لینولئیک (41٪ کل)، اسید اولئیک (39٪)، اسید پالمیتیک (8٪)، اسید استاریک (5٪) و مقادیر کمی سایر اسیدهای چرب .روغن کنجد دارای خواص دارویی است و گزارش ها نشان داده که کنجد دارای خواص ضد دیابتی است. در یک مطالعه بالینی، 62 بیمار (32 مرد و 28 زن) با دیابت نوع2،  به سه گروه تقسیم شدند:  گروه اول، روغن کنجد (حدود 35 گرم روغن در روز در تهیه غذا و یا سالاد)،  گروه دوم، داروی gliberclamide  و گروه سوم ترکیب استفاده از روغن کنجد و داروی gliberclamide را استفاده کردند. گروه ترکیبی اثرات ضد هیپرگلیسمی بیشتری  با کاهش 43٪ هموگلوبین گلیکوزیله و 36 درصدکاهش سطح قند خون نسبت به کسانی که تنها روغن کنجد و یا ققط گلی بنکلامید، دریافت می کردند، داشتند. در سطوح آنتی اکسیدان های  آنزیمی و غیر آنزیمی در بیماران تحت درمان با روغن کنجد به تنهایی یا در ترکیب با گلی بنکلامید نیز بهبودی مشاهده شد، که نشان می دهد روغن کنجد با گلی بنکلامید اثر هم افزایی دارد.

کاکتوس نوپال

این کاکتوس (Nopal) که از گیاهان بومی مکزیک است، در حال حاضر به طور گسترده به عنوان غذا و دارو در طب سنتی مورد استفاده قرار می گیرد. این گیاه به چندین دسته از جمله Opuntiaaciculata و Opuntia   تقسیم می شود.

 Opuntiaحاوی طیف وسیعی از فیتوکمیکال ها مانند پلی فنل ها، مواد معدنی و بتالین betalain و همچنین ترکیبات مختلف از جمله اسید گالیک، اسید وانیلیک و کاتچین ها است. دانه های میوه ی این کاکتوس باعث افزایش گلیکوژن عضله و کبد و کاهش سطح قند خون در موش های دیابتی  (القا شده باSTZ) می شود که احتمالا از طریق اثر بر حساسیت به انسولین این کار را انجام می دهد. در یک مطالعه اثرات تداخل مثبت بین میوه ی این گیاه با داروهای  glipizideو متفورمین در بیماران دیابتی نوع 2 دیده شد. در این مطالعه واکنش هیپوگلیسمی (افت شدید قند خون) مشاهده شد. بنابراین مطالعات بالینی بیشتری برای بررسی ترکیب استفاده ی این میوه و داروهای ضد دیابت باید انجام شود.

کارلا

کارلا یا Karela-Momordica charantia  به دلیل طعم آن به خربزه تلخ  معروف است. تعداد زیادی اجزای شیمیایی در آب آن یافت می شود، از جمله استرول ها، مخلوط های گلوکوزیدی و پلی پپتید های کارانتین charantin. کارلا یکی از معدود گیاهان دارویی است که مطالعات بالینی گسترده ای بر روی ترکیب آن  با ضد دیابت های  معمول انجام شده است. افزایش کارایی در استفاده همزمان با متفورمین، گلیمیدین و گلی بنکلامید، گزارش شده است. در یک کارآزمایی بالینی ترکیب 400 میلی گرم عصاره کلروفورم/ بنزن کرالا با 50 درصد از دوز کل متفورمین یا گلی بنکلامید در بیماران (دیابت نوع 2) NIDDM (دیابت غیر وابسته به انسولین) نشان داد که مداخلات ترکیبی اثر هیپوگلیسمی بیشتری را در مقایسه با دوز کامل متفورمین یا گلی بنکلامید به تنهایی دارد، که ممکن است نشان دهنده ی اثر هم افزایی این ترکیب باشد. نتایج مشابهی نیز در مطالعات حیوانی مشاهده شد که با استفاده از روش ترکیبی عصاره میوه کارلا و متفورمین، اثرات هیپوگلیسمی بیشتر است.

جینسنگ

هر دو جینسنگ Panax و Panax quinquefolium، که دو عضو مهم خانواده جینسنگ هستند، دارای خواص ضددیابتی هستند که بر روی مسیرهای مستقل و وابسته به انسولین  اثر می گذارند. عملکرد ضد دیابتی جینسینگ، به ماده ی فعال زیستی موجود در آن به نام جنسینوزوئید نسبت داده شده است. اگرچه اجزای دقیق  اثر ضد دیابت آن ناشناخته است، مطالعاتی با ترکیب K (CK)، یک متابولیت نهایی از پروتو پآناکسیدیول (protopanaxadiol)، نشان می دهد که  CK(ترکیبK ) اثرات ضد هیپرگلیسمی را از طریق تحریک ترشح انسولین مشابه متفورمین دارد. درمان ترکیبی CK و متفورمین باعث  افزایش اثر در مقایسه با استفاده ی هر کدام به تنهایی است. بهبود قابل ملاحظه ای در سطح گلوکز و انسولین پلاسما ومقاومت به انسولین  و بافت های کبدی رنگ آمیزی شده با هماتوکسیلین و ائوزین مشاهده شد.

منبع

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5527439/