پوکی استخوان، چالش مهم دوران سالمندی

همانطور که می دانید استخوان ها نقش مهمی را در سیستم حرکتی ما ایفا می کنند. هر گونه صدمه به استخوانها باعث ناتوانی در حرکت شده، فرد را در زندگی روزمره دچار مشکل کرده و از انجام بسیاری از کارها باز می دارد. عوامل مختلفی بر سلامت استخوان ها تآثیر گذارند. از جمله ی این عوامل رژیم غذایی است که فرد در طول زندگی خود رعایت می کند.

استئوپروز یا همان پوکی استخوان به صورت کاهش استحکام استخوان، تعریف می شود که منجر به افزایش خطر شکستگی ها می گردد. کاهش بافت استخوانی با تخریب ریز ساختار اسکلتی همراه است. استئوپروز در نتیجه کاهش توده استخوانی به دلیل تغییرات وابسته به سن در دوباره شکل گیری استخوان و نیز عوامل خارجی و داخلی تشدید کننده این فرآیند، ایجاد می شود.

سلول های استخوانی شامل استئوبلاست و استئوکلاست هستند. استئوبلاست ها در سنتز استخوان و معدنی شدن (مینرالیزاسیون) و استئوکلاست ها در کاهش بافت استخوانی از طریق ترشح آنزیم نقش دارند. اوج توده استخوانی تا حدود 30 سالگی به دست می آید.

ریسک فاکتورهای پوکی استخوان

1)دریافت ناکافی کلسیم:

مقدار روزانه مصرف توصیه شده کلسیم

2)کمبود ویتامینD

کمبود شدید ویتامین D در کودکان موجب بروز راشیتیسم و در بزرگسالی موجب بروز نرمی استخوان (استئومالاسی) می شود. افرادی که بیشتر در معرض خطر کمبود این ویتامین هستند، شامل سالخوردگان، افراد دارای رنگ پوست تیره، افراد با تغذیه ضعیف، افراد مبتلا به چاقی، سوءجذب، یا بیماری های مزمن کبدی و کلیوی می باشند.

3)کاهش استروژن

 کمبود استروژن احتمالا از طریق دو مکانیسم مشخص اما مرتبط با یکدیگر، موجب کاهش توده استخوان می شود:

• فعال کردن جایگاه های جدید بازسازی استخوان
• افزایش عدم تعادل میان تشکیل و باز جذب استخوان

شایعترین حالت بروز کمبود استروژن، توقف عملکرد تخمدان در زمان یائسگی است، که به طور میانگین در سن 51 سالگی اتفاق می افتد.

4)کمبود فعالیت بدنی

 کم تحرکی و استراحت طولانی مدت و فلج، موجب کاهش قابل ملاحظه ای در توده استخوان می شود. به همین ترتیب ورزشکاران در مقایسه با جمعیت عمومی از توده استخوانی بیشتری برخوردارند. این تغییرات استخوانی، هنگامی که تحریک در طی رشد یا قبل از سن بلوغ آغاز می شود، بارزترند.

برای حفظ سلامت استخوان در بزرگسالی، ورزش های قدرتی 3 تا 5 بار در هفته و ورزش های استقامتی 2 تا 3 بار در هفته با شدت متوسط تا شدید برای 30 تا 60 دقیقه در هفته توصیه می شود. در سالمندان پیاده روی منظم و شنا مفید است.

5)برخی بیماری های مزمن

• شرایط هایپوگنادیسم
• بیماری های اندوکرین (بیماری های مربوط به غدد درون ریز) مانند دیابت نوع 1 و2، تیروتوکسیکوز، پرکاری تیروئید
• بیماری های گوارشی مانند سوءتغذیه، سندرم های سوءجذب، بیماری های شدید کبدی به ویژه سیروز صفراوی، تغذیه وریدی
• بیماری های روماتولوژیک از جمله آرتریت روماتوئید
• بیماری های هماتولوژیک یا بدخیمی ها مانند مولتیپل میلوما، لنفوم و لوکمی، تالاسمی، هموفیلی
• برخی بیماری های ارثی مانند هموکروماتوز (زیادی آهن در خون)، پورفیری
• سایر بیماری ها نظیر ام اس، بیماری انسداد مزمن ریه

6)برخی داروها

 تعداد فراوانی از داروهای رایج، دارای اثرات زیان باری برای استخوان ها هستند. گلوکورتیکوئیدها (مانند کورتن) از علل شایع پوکی استخوان ناشی از دارو هستند.

کاهش عوامل خطر ساز دیگر از جمله قطع مصرف سیگار، الکل و انجام ورزش های تحمل کننده وزن(ورزش های قدرتی)، اهمیت دارند. تمامی بیماران باید به مقدار کافی کلسیم و ویتامینD از رژیم غذایی یا مصرف مکمل دریافت کنند.

7)سیگار

 عامل خطر شکستگی در استخوان های مهره، ساعد و لگن است.

8)الکل

نکته ای که باید به آن توجه کرد این است که بسیاری از ریسک فاکتور ها با مکانیسم های مختلف بر متابولیسم کلسیم و ویتامینD، تأثیر می گذارند و از این طریق موجب پوکی استخوان می شوند.

بنابراین با تغییر شیوه زندگی می توانیم دوران سالمندی سلامت تر و شاداب تری داشته باشیم و همچنان با بدنی تواناتر به فعالیت های مختلف بپردازیم.

منابع:

principal of internal medicine Harrison’s 2018.